Η τελευταία έρευνα της Kaspersky «State of Stalkerware 2023» αποκαλύπτει ότι σχεδόν 31.000 χρήστες κινητών παγκοσμίως εκτέθηκαν σε stalkerware, ένα παράνομο λογισμικό παρακολούθησης που χρησιμοποιείται από κακοποιητές για την παρακολούθηση των θυμάτων τους. Αλλά δεν είναι μόνο το λογισμικό stalkerware που αποτελεί πρόβλημα, καθώς το 40% των ατόμων που συμμετείχαν στην έρευνα παγκοσμίως δήλωσαν ότι έχουν βιώσει παρακολούθηση ή υποψιάζονται ότι τους παρακολουθούν.
Το stalkerware συνήθως παρουσιάζεται με τη μορφή νόμιμων εφαρμογών αντικλεπτικής προστασίας ή γονικού ελέγχου σε smartphones, tablets και υπολογιστές, αλλά στην πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετικά. Εγκατεστημένα ήδη – συνήθως χωρίς τη συγκατάθεση και την ειδοποίηση του ατόμου που παρακολουθείται – παρέχουν στον δράστη τα μέσα για να αποκτήσει τον έλεγχο της ζωής του θύματος. Οι δυνατότητες του stalkerware ποικίλλουν ανάλογα με την εφαρμογή.
Το State of Stalkerware είναι μια ετήσια έρευνα της Kaspersky, η οποία έχει ως στόχο την καλύτερη κατανόηση του παγκόσμιου αριθμού των ανθρώπων που πλήττονται από την ψηφιακή παρακολούθηση. Το 2023, τα στατιστικά δεδομένα της Kaspersky αποκαλύπτουν ότι 31.031 μοναδικά άτομα σε όλο τον κόσμο εκτέθηκαν σε stalkerware, μια αύξηση σχεδόν 6% σε ετήσια βάση (5,8%) από τους 29.312 χρήστες που επηρεάστηκαν το 2022. Τα στοιχεία αντιστρέφουν την καθοδική τάση του 2021, επιβεβαιώνοντας ότι το ψηφιακό stalking εξακολουθεί να αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα.
Σύμφωνα με το Kaspersky Security Network, το 2023, η Ρωσία (9.890), η Βραζιλία (4.186) και η Ινδία (2.492) ήταν οι τρεις χώρες των οποίων οι χρήστες επηρεάστηκαν περισσότερο. Το Ιράν βρέθηκε στην πρώτη πεντάδα το προηγούμενο έτος και παραμένει. Σε σύγκριση με το 2021, οι 10 πρώτες πληγείσες χώρες έχουν αλλάξει ελάχιστα. Ενώ η Γερμανία έπεσε από την έβδομη στη 10η θέση, η Σαουδική Αραβία (που κατατασσόταν στην όγδοη θέση το 2022) δεν επηρεάζεται περισσότερο φέτος.
Οι 10 χώρες που επηρεάζονται περισσότερο από το stalkerware παγκοσμίως το 2023
Stalking και βία – offline και online
Το φάσμα της κακοποίησης ποικίλει, με πάνω από το ένα τρίτο (39%) των ερωτηθέντων παγκοσμίως να αναφέρουν εμπειρίες βίας ή κακοποίησης από τον σύντροφό τους ή κάποια πρώην σχέση τους. Από όσους ρωτήθηκαν για την έκθεση, το 23% παγκοσμίως αποκάλυψε ότι έχει αντιμετωπίσει κάποια μορφή διαδικτυακής παρακολούθησης από άτομο με το οποίο ήταν πρόσφατα σε σχέση. Επιπλέον, συνολικά το 40% ανέφερε ότι έχει βιώσει παρακολούθηση ή ότι υποπτεύεται ότι πιθανότατα έχει υποστεί παρακολούθηση.
Από την άλλη πλευρά, το 12% παραδέχτηκε ότι εγκατέστησε ή όρισε συγκεκριμένες ρυθμίσεις στο τηλέφωνο του συντρόφου του, ενώ το 9% παραδέχτηκε ότι πίεσε τον σύντροφό του να εγκαταστήσει εφαρμογές παρακολούθησης. Παρ’ όλα αυτά, η ιδέα της παρακολούθησης του συντρόφου εν αγνοία του αποδοκιμάζεται από την πλειονότητα των ατόμων (54%), τονίζοντας το έντονο αρνητικό αίσθημα για αυτή τη συμπεριφορά. Όσον αφορά τη στάση απέναντι στη συναινετική παρακολούθηση των διαδικτυακών δραστηριοτήτων σε μία σχέση, το 45% των ερωτηθέντων εκφράζει αποδοκιμασία, αναδεικνύοντας τη σημασία των δικαιωμάτων προστασίας της ιδιωτικότητας. Αντίθετα, το 27% υποστηρίζει την πλήρη διαφάνεια στις σχέσεις, θεωρώντας επιτρεπτή τη συναινετική παρακολούθηση, ενώ το 12% τη θεωρεί αποδεκτή μόνο όταν υπάρχει αμοιβαία συμφωνία.
«Τα ευρήματα αυτά αναδεικνύουν τη λεπτή ισορροπία που πρέπει να διατηρείται μεταξύ οικειότητας και διαφύλαξης προσωπικών πληροφοριών. Είναι θετικό να παρατηρείται αυξημένη προσοχή, ιδίως όσον αφορά ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα όπως οι κωδικοί πρόσβασης σε συσκευές ασφαλείας. Η απροθυμία να μοιραστούν τέτοιου είδους κρίσιμες πληροφορίες πρόσβασης συνάδει με τις αρχές της κυβερνοασφάλειας. Η προθυμία να μοιραστούν κωδικούς πρόσβασης σε υπηρεσίες streaming και φωτογραφίες σηματοδοτεί μια πολιτισμική αλλαγή, αν και ο καθένας θα πρέπει να αναγνωρίζει τους πιθανούς κινδύνους ακόμη και στη φαινομενικά αθώα ανταλλαγή πληροφοριών. Αυτές οι γνώσεις υπογραμμίζουν τη σημασία της προώθησης της ανοιχτής επικοινωνίας εντός των σχέσεων, της θέσπισης ξεκάθαρων ορίων και της προώθησης του ψηφιακού γραμματισμού. Για τους επαγγελματίες της ασφάλειας, ενισχύει την ανάγκη για συνεχή εκπαίδευση σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές κυβερνοασφάλειας και την ενδυνάμωση των ατόμων να λαμβάνουν ενημερωμένες αποφάσεις σχετικά με την ανταλλαγή προσωπικών πληροφοριών εντός των σχέσεων», δήλωσε ο David Emm, security and data privacy expert στην Kaspersky.
Ο αγώνας κατά του stalkerware χρειάζεται συμμάχους
Στις περισσότερες χώρες σε όλο τον κόσμο, η χρήση λογισμικού stalkerware δεν απαγορεύεται μέχρι σήμερα, αλλά η εγκατάσταση μιας τέτοιας εφαρμογής στο smartphone ενός άλλου ατόμου χωρίς τη συγκατάθεσή του είναι παράνομη και τιμωρείται. Ωστόσο, υπεύθυνος είναι ο δράστης και όχι ο προγραμματιστής της εφαρμογής. Μαζί με άλλες παρόμοιες τεχνολογίες, το stalkerware είναι ένα κομμάτι της τεχνολογικής κακοποίησης και χρησιμοποιείται συχνά σε κακοποιητικές σχέσεις.
