Πριν καταλήξεις στο συμπέρασμα ότι το παιδί σου είναι «αδιάφορο» για το σχολείο ή απλώς “κακός μαθητής” εξέτασε μήπως στην πραγματικότητα παρουσιάζει κάποια ειδική μαθησιακή δυσκολία.
Μερικά παιδιά ενώ έχουν φυσιολογική νοητική ικανότητα και δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα όρασης ή ακοής ή κάποιες ψυχικές διαταραχές, παρουσιάζουν μια ανεξήγητη από τους γονείς δυσκολία σε επιμέρους τομείς της σχολικής τους φοίτησης.
Περίπου το 10% του μαθητικού πληθυσμού παρουσιάζει διαταραχές στη μάθηση, που στην πλειοψηφία του θα τις ξεπεράσει σχετικά εύκολα. Σε κάποιες περιπτώσεις ωστόσο, θα χρειαστεί η συνδρομή του ειδικού που με συστηματική και εξατομικευμένη βοήθεια μπορεί να επιφέρει σημαντικές βελτιώσεις στη σχολική απόδοση του παιδιού.
Τι να προσέξεις
Για να γίνουν αντιληπτές οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες απαιτείται υπευθυνότητα, και πραγματικό ενδιαφέρον από γονείς και δασκάλους ενώ εξαιρετικά σημαντικό είναι να προληφθούν τα ψυχολογικά προβλήματα που μπορεί να παρουσιάσει ένα παιδί, ως συνέπεια της σχολικής του αποτυχίας (ειδικά αν είναι υπερβολικά ευαίσθητο ή δέχεται μεγάλη πίεση από το περιβάλλον του).
Τα παιδιά με ειδικές διαταραχές στη μάθηση -πλην των συμπτωμάτων που αφορούν αμιγώς στις σχολικές δραστηριότητες-παρουσιάζουν χαρακτηριστικά όπως:
– ανώριμη συμπεριφορά, υπερκινητικότητα, πρόβλημα συγκέντρωσης, δυσκολία στην οργάνωση, αδυναμία στην
– προφορική έκφραση, κακό συντονισμό κινήσεων, καθυστέρηση στην εκτέλεση εργασιών ή αδυναμία ολοκλήρωσης τους,
– απότομες εναλλαγές στη διάθεση με συχνές εκρήξεις κ .α
Κατηγορίες μαθησιακών δυσκολιών
Το εύρος των μαθησιακών δυσκολιών είναι πολυποίκιλο. Μια απλή κατηγοριοποίηση των διάφορων τύπων μαθησιακών δυσκολιών καταλήγει σε τρεις βασικές κατηγορίες. Πιο συγκεκριμένα, οι μαθησιακές δυσκολίες χωρίζονται σε:
Δυσκολίες λόγου και ομιλίας. Πρόκειται για δυσκολίες στην παραγωγή και κατανόηση του προφορικού λόγου. Τέτοιες μπορεί να αφορούν την παραγωγή ήχων (άρθρωση), τη μετατροπή ιδεών σε λόγο (έκφραση) ή την κατανόηση των λεγομένων του συνομιλητή.
Δυσκολίες γραπτού λόγου. Οι δυσκολίες αυτές μπορεί να αφορούν προβλήματα στην αποκωδικοποίηση του γραπτού λόγου, προβλήματα ορθογραφίας και γενικότερα προβλήματα στην παραγωγή γραπτού λόγου. Σε αυτές συμπεριλαμβάνεται και η περισσότερο γνωστή περίπτωση της δυσλεξίας (συχνά αναφέρεται και ως ειδική μαθησιακή δυσκολία).
Δυσκολίες μαθηματικού λόγου. Σε αυτή την κατηγορία εμπίπτουν δυσκολίες που στην αναγνώριση αριθμών και μαθηματικών συμβόλων, στην απομνημόνευση της προπαίδειας, στην κατανόηση αφηρημένων μαθηματικών εννοιών και στην επίλυση μαθηματικών προβλημάτων. Όπως και στην περίπτωση της προηγούμενης κατηγορίας (δυσκολίες γραπτού λόγου), πρόκειται για μορφές μαθησιακής δυσκολίας που, για προφανείς μάλλον λόγους, τις περισσότερες φορές ανιχνεύονται μετά την ένταξη του ατόμου στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Άλλες δυσκολίες. Σε αυτή τη κατηγορία εντάσσονται δυσκολίες οι οποίες επηρεάζουν σαφώς τη διαδικασία της μάθησης και μπορούν να ενταχθούν κάτω από τον όρο “μαθησιακές δυσκολίες”, χωρίς να εμπίπτουν σε μία από τις παραπάνω κατηγορίες. Τέτοιες είναι οι οπτικο-κινητικές διαταραχές.
Μύθοι γύρω από τις μαθησιακές δυσκολίες
Τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα χαρακτηριστικά και τη διαχείριση των μαθησιακών δυσκολιών. Πέρα όμως από τα ωφέλιμα αποτελέσματα αυτού του ενδιαφέροντος, εμφανίζεται και μια σειρά από μύθους γύρω από τις μαθησιακές δυσκολίες, κυρίως λόγω της ελλιπούς ενημέρωσης. Η αποσαφήνιση ορισμένων σημείων κρίνεται απαραίτητη, καθώς οι μύθοι αυτοί αφενός μεν εμποδίζουν τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων αντιμετώπισης των μαθησιακών δυσκολιών, αφετέρου δε συχνά προκαλούν αρκετό προσωπικό πόνο στα άτομα με μαθησιακές δυσκολίες. Οι πιο διαδεδομένοι μύθοι είναι οι εξής:
«Τα άτομα με μαθησιακές δυσκολίες έχουν χαμηλό δείκτη νοημοσύνης». Συχνά παρατηρείται μία σύγχυση ανάμεσα στους όρους μαθησιακή δυσκολία και νοητική καθυστέρηση. Αυτό που ισχύει είναι το εξής: Για να χαρακτηριστεί κάποιος ως άτομο με μαθησιακές δυσκολίες πρέπει υποχρεωτικά να έχει φυσιολογική νοημοσύνη. Δηλαδή να έχει κανονικό ή υψηλό δείκτη νοημοσύνης. Η κατανομή των δεικτών νοημοσύνης των ατόμων με μαθησιακές δυσκολίες είναι παρόμοια με αυτή των φυσιολογικών ατόμων.
«Τα άτομα με μαθησιακές δυσκολίες δεν μπορούν να μάθουν». Ανεξάρτητα από την ισχύ σχετικών φημών για συγκεκριμένες ιστορικές προσωπικότητες της επιστήμης και το αν είχαν ή όχι κάποια μορφή μαθησιακής δυσκολίας (π.χ. Νεύτων, Αϊνστάιν), η παραπάνω διατύπωση σίγουρα αποτελεί μύθο. Τα άτομα με μαθησιακές δυσκολίες μπορούν να μάθουν, μπορούν μάλιστα να φτάσουν και σε επίπεδο ακαδημαϊκών σπουδών. Η διαφορά τους είναι ότι μπορούν να μάθουν κυρίως μέσα από εναλλακτικές διδακτικές διαδικασίες, ανάλογα με το είδος μαθησιακής δυσκολίας που έχουν. Για παράδειγμα, ένας μαθητής με δυσκολίες στην κατανόηση του γραπτού λόγου μπορεί να μάθει μέσα από προφορικές διαδικασίες ή με τη χρήση εικόνων/αναπαραστάσεων.
«Οι μαθησιακές δυσκολίες θεραπεύονται». Πρόκειται για μύθο που προέρχεται από διάφορες κατά καιρούς προτεινόμενες “μεθόδους θεραπείας”, από τις οποίες όμως δεν ξεχωρίζει κάποια για την ερευνητική της τεκμηρίωση. Προς το παρόν, η επιστημονική κοινότητα μάλλον συναινεί ότι οι μαθησιακές δυσκολίες αποτελούν διαρκή και μόνιμη συνθήκη, την οποία το άτομο είναι δυνατόν να μάθει να χειρίζεται και ως εκ τούτου να μειώσει την επίδρασή της στη ζωή του.
Επιπτώσεις στην ψυχολογία του παιδιού
Ένα παιδί που παρουσιάζει διαταραχές στη μάθηση εμφανίζει άγχος, ανασφάλεια και ενοχές καθώς θεωρεί ότι είναι ανίκανο να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Κλείνεται στον εαυτό του, γίνεται επιθετικό και ευέξαπτο, χάνει την αυτοεκτίμηση του και πιθανώς παρουσιάζει προβλήματα στη συμπεριφορά του. Στην τάξη μπορεί να είναι ανυπάκουο, απείθαρχο, επιθετικό ή αντίθετα απομονωμένο. Η κατάσταση μπορεί να κλιμακωθεί και να υπάρξουν σοβαρές διαταραχές στην ψυχική υγεία του παιδιού που είναι ήδη ευάλωτη.
Η στάση των γονιών
Οι γονείς θα πρέπει να είναι υποστηρικτικοί και να δείχνουν υπομονή και κατανόηση. Αποφύγετε να ασκήσετε πίεση και να φορτώσετε με άγχος το παιδί. Προτρέψτε το να ασχοληθεί και με άλλες δραστηριότητες ώστε να αναδείξει τα ταλέντα του. Η ηρεμία στο οικογενειακό περιβάλλον και η συμπαράσταση από όλα τα μέλη της οικογένειας θα ενισχύσει τη θέληση του παιδιού.
Αντιμετώπιση
Οι ελαφρές περιπτώσεις που θα διαγνωστούν έγκαιρα και δε συνυπάρχουν με άλλα προβλήματα αντιμετωπίζονται εύκολα με ειδική εκπαίδευση. Αν το πρόβλημα είναι σοβαρότερο, η διάγνωση καθυστερήσει ή έχουν ακολουθηθεί εσφαλμένες θεραπείες, η αντιμετώπιση δυσκολεύει.
Σε κάθε περίπτωση η θεραπεία και η διάρκεια της εξαρτάται από τις ιδιαιτερότητες του κάθε παιδιού και στοχεύει στην ψυχολογική υποστήριξη και την τόνωση της αυτοπεποίθησης του παιδιού. Εξαιρετικά σημαντική είναι η εξασφάλιση της συνεργασίας της οικογένειας και του σχολείου.
